هدف اصلی پژوهش، تولید علم و ارایه راهکارهای اجرایی
پنجشنبه, ۲۵ آذر ۱۳۹۵، ۱۰:۴۲ ق.ظ
به مناسبت روز پژوهش در گفت و گو با ایرنا مطرح شد؛
پژوهش هایی که در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... صورت می گیرد باید بر پایه دانش پژوهشگران متخصص حاصل شود که از منابع اطلاعاتی بهره کافی می برند و روش های علمی را برای ارایه راهکار برای حل مسایل مختلف جامعه به کار می گیرند.
پژوهش که به عنوان فعالیتی منسجم برای رسیدن به شناختی روشن‌تر از مفاهیم به شمار می رود در گسترش مرزهای دانش و طرح افق‌های تازه برای آیندگان نیز اثر دارد بنابراین نیاز است که پژوهشگر با نگاهی نقادانه و موشکافانه به پیرامون خود نگاه کند و بهترین راه حل ها را برای برطرف کردن مسایل جامعه به نهادهای متولی و اجرایی آن پیشنهاد کند.
شناخت اهمیت پژوهش و ضرورت گسترش فرهنگ به کارگیری و انجام دادن آن در جامعه موجب شد تا پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، به منظور گسترش این امر در جامعه و ارج نهادن به مقام پژوهشگر 25 آذر در تقویم جمهوری اسلامی به عنوان روز پژوهش نامگذاری شد. وزارت «علوم، تحقیقات و فناوری» نیز از ۱۳۷۹ خورشیدی چهارمین هفته آذر ماه را به نام هفته پژوهش نامگذاری کرد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز پژوهش با «احمد شکیبا» معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی به گفت و گو پرداخته که متن آن در ادامه آمده است:
**تولید علم و ارایه راه حل هدف اصلی پژوهش
شکیبا نخستین هدف از انجام دادن پژوهش را تولید علم و روش مورد استفاده دستگاه های دولتی یا خصوصی، عنوان کرد و گفت: در مرحله پس از آن نیاز است که به اصلاح فرهنگ پژوهش در جامعه توجه شود. همچنین ضروری به نظر می رسد که دولت ها به عنوان برنامه ریزان کلان، زیرساخت های پژوهش را در کشور طراحی، مدیریت و ارزیابی کنند زیرا با مدیریت پژوهش مشکلات و مسایل کشور که برای ارایه راه حل به تحقیق عمیق و علمی نیاز دارد شناسایی می شود، پس از آن نیز باید خروجی و کارکرد عملی پژوهش بررسی شود.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی تربیت استادان و پژوهشگران مجرب در حوزه های تخصصی خاص و حمایت و برنامه داشتن برای آنها را نیز از زیرساخت های پژوهش دانست که باید به وسیله نهادهای اثرگذار پژوهشی ارزیابی شود و در این باره اظهار داشت: یک پژوهشگر نمی تواند در هر زمینه ای به انجام دادن پژوهش بپردازد بلکه باید با رعایت تخصص محوری و بر پایه تقاضایی که در بخش دولتی و خصوصی ایجاد می شود به این کار اقدام کند. همچنین بودجه های این تحقیقات باید به وسیله پژوهشگر مدیریت شده و از هدر رفتن آن یا اختصاص آن به بخش های غیرضروری جلوگیری به عمل آید.
همچنین فرد محقق باید دقت داشته باشد که «بد انگاری و ناتوانی» او موجب ضربه خوردن پژوهش نشود. بدانگار در اینجا به فردی گفته می شود که نسبت به کارکرد پژوهش بی تفاوت باشد و تنها خود را ملزم به اجرای آن بداند، در چنین موردی ممکن است که نتیجه گیری حاصل از تحقیق با کاربرد آن مغایر بوده و کارآیی لازم را نداشته باشد. از 1970 میلادی کشورهای پیشرفته از این امر که تولید علم به عهده پژوهشگر است و خروجی و کاربرد آن به پژوهش ارتباطی ندارد، عبور کرده اند، بنابراین چنین رفتاری از جانب پژوهشگران در دنیای کنونی قابل توجیه نیست و ناتوانی او به شمار می رود.
** فعالیت های پژوهشی عاملی مهم در توسعه جوامع
شکیبا با اشاره به نقش پژوهش در برنامه ریزی های کشور تصریح کرد: انجام دادن پژوهش در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... در تمام تصمیم گیری های کلان یک کشور موثر است و بکارگیری آن به طور مستقیم بر توسعه و تعالی یک جامعه اثر گذار خواهد بود. برای دستیابی به نقش پژوهش در توسعه کشورها باید نگاه شود که کشورهای مختلف جهان در این زمینه چه تجربه ای را کسب کرده اند و اکنون در چه جایگاهی قرار دارند. با نگاهی مختصر به کشورهای پیشرفته درخواهیم یافت که امروز ژاپن در حوزه دانش بنیان در جایگاه بالایی قرار دارد و به طرف تولید ثروت از تولید دانش حرکت کرده است و اکنون از سرمایه گذاری های کلان خویش در این زمینه نتیجه می گیرد.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در ادامه افزود: ایران نیز با شناخت این امر ضروری و اثرگذار باید به این سمت حرکت کند و دریابد که بدون مساله شناسی در کشور نمی توان توسعه را مدیریت کرد. شناخت در زمینه فعالیت مورد نظر مقدمه ایجاد توسعه در آن حوزه است که این آگاهی از هیچ راهی جز با پژوهشی های دقیق و کاربردی حاصل نخواهد شد. دانش این کار نیز ابتدا باید در دانشگاه ها نهادینه شود و پس از آن دستگاه های اجرایی به این باور برسند که این دانش در کشور وجود دارد و با استفاده از آن به تولید برنامه های کاربردی در ایران و ایجاد فضای پیشرفت و تعالی اقدام شود.
وی درباره ارتباط میان سرانه مطالعه و انجام دادن پژوهش در جامعه گفت: سرانه مطالعه در یک کشور از عامل هایی به شمار می رود که با میزان پژوهش در جامعه ارتباط مستقیم دارد. به طور غیرمستقیم نیز با افزایش سرانه مطالعه میزان شناخت فرد از مسایل موجود در جامعه و ارکان های اجتماعی آن نیز به طور راحت تری صورت می گیرد و افزایش می یابد، امری که موجب می شود هزینه کمتری برای شناساندن و حل مشکلات موجود در کشور به وسیله مردم، به دولت تحمیل شده و توسعه اثربخشی در جامعه ایجاد شود.
** شناخت ارزش و جایگاه پژوهش در جوامع توسعه یافته و ایران
شکیبا درباره اهمیت پژوهش در کشورهای توسعه یافته اظهار داشت: موسسه ها و بنگاه های تولیدی و خدماتی که غرفه های فعال اقتصادی نیز نامیده می شوند در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به اهمیت دانش بنیان بودن در فعالیت های خویش پی برده اند و به همین علت در زمینه های مختلف از پژوهش استقبال می کنند. در توضیح این امر باید گفت که در نخستین مرحله فرهنگ پژوهش در چنین جامعه هایی تولید شده است و دستگاه های خصوصی با توجه به مرز علم و تعریف آن به درک درستی از نقش پژوهش در افزایش سود و بهره وری خویش پی برده اند و با دستیابی به چنین شناختی انجام را به عنوان بخشی از فعالیت خویش دنبال می کنند.
دولت های پیشرفته همچنین در حوزه حمایت های کلان ، برنامه ریزی برای فعالیت های پژوهشی را برای تمام بخش های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و ... انجام می دهند و در جریان این برنامه ها به طور دقیق مشخص می کنند که سهم پژوهش در یک فعالیت و اقدام کلان چیست و چه نوع پژوهشی باید به وسیله چه دستگاه هایی مورد حمایت قرار بگیرد. همچنین خروجی های معینی برای امر پژوهش تعریف می شود و بر پایه برنامه های 20 ساله و پنج ساله کشورها بودجه لازم برای این امر اختصاص می یابد.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در ادامه درباره جایگاه پژوهش در کشور عنوان کرد: پژوهش در کشور باید جایگاه خود را پیدا کند باید یک ساختار واحد لذاب مکان دارای پژوهش در نظر گرفت و سازمان یا نهادی که بتواند در مرحله های شکل گیری مساله و تحقیق تا هنگام خروجی، کاربرد و تاثیر آن برای درمان مسایل فرهنگی، جامعه، صنعت و ... بر آن نظارت و مدیریت داشته باشد.
**وسعت پژوهش عاملی اثرگذار در تخصیص زمان و بودجه
شکیبا درباره بودجه و زمان تخصیص یافته به امر پژوهش بیان داشت: هنگامی که یک مساله پژوهشی مطرح می شود ابتدا پژوهشگر دامنه و وسعت جغرافیایی کار را تعریف می کند، برای مثال یک پژوهش ممکن است در سطح ملی، استانی یا کوچک تر از آن انجام شود و در این راستا پژوهشگر علاوه بر تعیین زمان لازم برای انجام پژوهش، هزینه های آن را بر پایه تعداد نیروها، نیاز به طراحی پرسشنامه و ... محاسبه می کند و آن را به دستگاه های اجرایی پیشنهاد می دهد. دستگاه های اجرایی نیز در اجرای طرح های کلان به طور مشخص با توجه به سیاست های برنامه ای و توان بودجه ای سالیانه درصدی از بودجه کشور را برای تحقیقات در نظر می گیرند.
** رسانه ها بازتاب دهنده پژوهش های کارآمد
شکیبا در پایان نقش رسانه ها را در بازتاب فعالیت های پژوهش موثر عنوان کرد و گفت: پوشش رسانه ای و اطلاع رسانی سطح های مختلف جامعه از مسایل موجود و پژوهش های صورت گرفته در آن موضوع، آگاهی بخشی عمومی را در جامعه ایجاد می کند و بخش های تخصصی نیز از آن برای تصمیم گیری ها بهره مند می شوند. لازم است اطلاعات پژوهشی به صورت ساده تری به وسیله رسانه ها در خدمت مردم قرار بگیرد زیرا طرح تخصصی آن موجب می شود مخاطب عام برای استفاده از مطالب پژوهشی رغبت کافی نداشته باشد. این در حالی است که اگر در سطح های مختلف آگاهی بخشی در اختیار جامعه، سیاست گذاران یا کاربران پژوهش قرار بگیرد هر گروه از آنان به آگاهی یافتن از آن حوزه پژوهشی علاقه نشان خواهند داد.
تهران- ایرنا- «احمد شکیبا» معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در گفت و گو با ایرنا هدف اصلی انجام دادن پژوهش را تولید علم و ارایه راهکار اجرایی برای حل مسایل نهادها و دستگاه های مختلف دولتی و خصوصی عنوان کرد و افزود: ضرورت دارد که دولت ها به عنوان برنامه ریزان کلان، زیرساخت های پژوهش را در کشور به طور دقیق طراحی، مدیریت و ارزیابی کنند.
دستیابی به آگاهی و شناخت از محور‌ها و شاخص‌های اصلی پیشرفت و توسعه در جامعه است زیرا کسب دانایی به وسیله دولت، نهادها و مردم درباره یک پدیده یا رویداد بر تصمیم گیری های خرد و کلان اجتماع اثرگذار خواهد بود. حال اگر این دانایی ها بر پایه پژوهش های علمی و کارآمد صورت گیرد، اطلاعات دقیق و درستی به مخاطب ارسال می شود و او می تواند اقدام های عملی خویش را با نگاهی روشن به آن پدیده به انجام رساند.
پژوهش هایی که در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... صورت می گیرد باید بر پایه دانش پژوهشگران متخصص حاصل شود که از منابع اطلاعاتی بهره کافی می برند و روش های علمی را برای ارایه راهکار برای حل مسایل مختلف جامعه به کار می گیرند.
پژوهش که به عنوان فعالیتی منسجم برای رسیدن به شناختی روشن‌تر از مفاهیم به شمار می رود در گسترش مرزهای دانش و طرح افق‌های تازه برای آیندگان نیز اثر دارد بنابراین نیاز است که پژوهشگر با نگاهی نقادانه و موشکافانه به پیرامون خود نگاه کند و بهترین راه حل ها را برای برطرف کردن مسایل جامعه به نهادهای متولی و اجرایی آن پیشنهاد کند.
شناخت اهمیت پژوهش و ضرورت گسترش فرهنگ به کارگیری و انجام دادن آن در جامعه موجب شد تا پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، به منظور گسترش این امر در جامعه و ارج نهادن به مقام پژوهشگر 25 آذر در تقویم جمهوری اسلامی به عنوان روز پژوهش نامگذاری شد. وزارت «علوم، تحقیقات و فناوری» نیز از ۱۳۷۹ خورشیدی چهارمین هفته آذر ماه را به نام هفته پژوهش نامگذاری کرد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز پژوهش با «احمد شکیبا» معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی به گفت و گو پرداخته که متن آن در ادامه آمده است:
**تولید علم و ارایه راه حل هدف اصلی پژوهش
شکیبا نخستین هدف از انجام دادن پژوهش را تولید علم و روش مورد استفاده دستگاه های دولتی یا خصوصی، عنوان کرد و گفت: در مرحله پس از آن نیاز است که به اصلاح فرهنگ پژوهش در جامعه توجه شود. همچنین ضروری به نظر می رسد که دولت ها به عنوان برنامه ریزان کلان، زیرساخت های پژوهش را در کشور طراحی، مدیریت و ارزیابی کنند زیرا با مدیریت پژوهش مشکلات و مسایل کشور که برای ارایه راه حل به تحقیق عمیق و علمی نیاز دارد شناسایی می شود، پس از آن نیز باید خروجی و کارکرد عملی پژوهش بررسی شود.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی تربیت استادان و پژوهشگران مجرب در حوزه های تخصصی خاص و حمایت و برنامه داشتن برای آنها را نیز از زیرساخت های پژوهش دانست که باید به وسیله نهادهای اثرگذار پژوهشی ارزیابی شود و در این باره اظهار داشت: یک پژوهشگر نمی تواند در هر زمینه ای به انجام دادن پژوهش بپردازد بلکه باید با رعایت تخصص محوری و بر پایه تقاضایی که در بخش دولتی و خصوصی ایجاد می شود به این کار اقدام کند. همچنین بودجه های این تحقیقات باید به وسیله پژوهشگر مدیریت شده و از هدر رفتن آن یا اختصاص آن به بخش های غیرضروری جلوگیری به عمل آید.
همچنین فرد محقق باید دقت داشته باشد که «بد انگاری و ناتوانی» او موجب ضربه خوردن پژوهش نشود. بدانگار در اینجا به فردی گفته می شود که نسبت به کارکرد پژوهش بی تفاوت باشد و تنها خود را ملزم به اجرای آن بداند، در چنین موردی ممکن است که نتیجه گیری حاصل از تحقیق با کاربرد آن مغایر بوده و کارآیی لازم را نداشته باشد. از 1970 میلادی کشورهای پیشرفته از این امر که تولید علم به عهده پژوهشگر است و خروجی و کاربرد آن به پژوهش ارتباطی ندارد، عبور کرده اند، بنابراین چنین رفتاری از جانب پژوهشگران در دنیای کنونی قابل توجیه نیست و ناتوانی او به شمار می رود.
** فعالیت های پژوهشی عاملی مهم در توسعه جوامع
شکیبا با اشاره به نقش پژوهش در برنامه ریزی های کشور تصریح کرد: انجام دادن پژوهش در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... در تمام تصمیم گیری های کلان یک کشور موثر است و بکارگیری آن به طور مستقیم بر توسعه و تعالی یک جامعه اثر گذار خواهد بود. برای دستیابی به نقش پژوهش در توسعه کشورها باید نگاه شود که کشورهای مختلف جهان در این زمینه چه تجربه ای را کسب کرده اند و اکنون در چه جایگاهی قرار دارند. با نگاهی مختصر به کشورهای پیشرفته درخواهیم یافت که امروز ژاپن در حوزه دانش بنیان در جایگاه بالایی قرار دارد و به طرف تولید ثروت از تولید دانش حرکت کرده است و اکنون از سرمایه گذاری های کلان خویش در این زمینه نتیجه می گیرد.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در ادامه افزود: ایران نیز با شناخت این امر ضروری و اثرگذار باید به این سمت حرکت کند و دریابد که بدون مساله شناسی در کشور نمی توان توسعه را مدیریت کرد. شناخت در زمینه فعالیت مورد نظر مقدمه ایجاد توسعه در آن حوزه است که این آگاهی از هیچ راهی جز با پژوهشی های دقیق و کاربردی حاصل نخواهد شد. دانش این کار نیز ابتدا باید در دانشگاه ها نهادینه شود و پس از آن دستگاه های اجرایی به این باور برسند که این دانش در کشور وجود دارد و با استفاده از آن به تولید برنامه های کاربردی در ایران و ایجاد فضای پیشرفت و تعالی اقدام شود.
وی درباره ارتباط میان سرانه مطالعه و انجام دادن پژوهش در جامعه گفت: سرانه مطالعه در یک کشور از عامل هایی به شمار می رود که با میزان پژوهش در جامعه ارتباط مستقیم دارد. به طور غیرمستقیم نیز با افزایش سرانه مطالعه میزان شناخت فرد از مسایل موجود در جامعه و ارکان های اجتماعی آن نیز به طور راحت تری صورت می گیرد و افزایش می یابد، امری که موجب می شود هزینه کمتری برای شناساندن و حل مشکلات موجود در کشور به وسیله مردم، به دولت تحمیل شده و توسعه اثربخشی در جامعه ایجاد شود.
** شناخت ارزش و جایگاه پژوهش در جوامع توسعه یافته و ایران
شکیبا درباره اهمیت پژوهش در کشورهای توسعه یافته اظهار داشت: موسسه ها و بنگاه های تولیدی و خدماتی که غرفه های فعال اقتصادی نیز نامیده می شوند در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به اهمیت دانش بنیان بودن در فعالیت های خویش پی برده اند و به همین علت در زمینه های مختلف از پژوهش استقبال می کنند. در توضیح این امر باید گفت که در نخستین مرحله فرهنگ پژوهش در چنین جامعه هایی تولید شده است و دستگاه های خصوصی با توجه به مرز علم و تعریف آن به درک درستی از نقش پژوهش در افزایش سود و بهره وری خویش پی برده اند و با دستیابی به چنین شناختی انجام را به عنوان بخشی از فعالیت خویش دنبال می کنند.
دولت های پیشرفته همچنین در حوزه حمایت های کلان ، برنامه ریزی برای فعالیت های پژوهشی را برای تمام بخش های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و ... انجام می دهند و در جریان این برنامه ها به طور دقیق مشخص می کنند که سهم پژوهش در یک فعالیت و اقدام کلان چیست و چه نوع پژوهشی باید به وسیله چه دستگاه هایی مورد حمایت قرار بگیرد. همچنین خروجی های معینی برای امر پژوهش تعریف می شود و بر پایه برنامه های 20 ساله و پنج ساله کشورها بودجه لازم برای این امر اختصاص می یابد.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در ادامه درباره جایگاه پژوهش در کشور عنوان کرد: پژوهش در کشور باید جایگاه خود را پیدا کند باید یک ساختار واحد لذاب مکان دارای پژوهش در نظر گرفت و سازمان یا نهادی که بتواند در مرحله های شکل گیری مساله و تحقیق تا هنگام خروجی، کاربرد و تاثیر آن برای درمان مسایل فرهنگی، جامعه، صنعت و ... بر آن نظارت و مدیریت داشته باشد.
**وسعت پژوهش عاملی اثرگذار در تخصیص زمان و بودجه
شکیبا درباره بودجه و زمان تخصیص یافته به امر پژوهش بیان داشت: هنگامی که یک مساله پژوهشی مطرح می شود ابتدا پژوهشگر دامنه و وسعت جغرافیایی کار را تعریف می کند، برای مثال یک پژوهش ممکن است در سطح ملی، استانی یا کوچک تر از آن انجام شود و در این راستا پژوهشگر علاوه بر تعیین زمان لازم برای انجام پژوهش، هزینه های آن را بر پایه تعداد نیروها، نیاز به طراحی پرسشنامه و ... محاسبه می کند و آن را به دستگاه های اجرایی پیشنهاد می دهد. دستگاه های اجرایی نیز در اجرای طرح های کلان به طور مشخص با توجه به سیاست های برنامه ای و توان بودجه ای سالیانه درصدی از بودجه کشور را برای تحقیقات در نظر می گیرند.
** رسانه ها بازتاب دهنده پژوهش های کارآمد
شکیبا در پایان نقش رسانه ها را در بازتاب فعالیت های پژوهش موثر عنوان کرد و گفت: پوشش رسانه ای و اطلاع رسانی سطح های مختلف جامعه از مسایل موجود و پژوهش های صورت گرفته در آن موضوع، آگاهی بخشی عمومی را در جامعه ایجاد می کند و بخش های تخصصی نیز از آن برای تصمیم گیری ها بهره مند می شوند. لازم است اطلاعات پژوهشی به صورت ساده تری به وسیله رسانه ها در خدمت مردم قرار بگیرد زیرا طرح تخصصی آن موجب می شود مخاطب عام برای استفاده از مطالب پژوهشی رغبت کافی نداشته باشد. این در حالی است که اگر در سطح های مختلف آگاهی بخشی در اختیار جامعه، سیاست گذاران یا کاربران پژوهش قرار بگیرد هر گروه از آنان به آگاهی یافتن از آن حوزه پژوهشی علاقه نشان خواهند داد.
